Zašto se Kosovo i Republika Srpska nikako ne mogu porediti

Srpski politički predstavnici često posežu za poređenjem Kosova i entiteta u Bosni i Hercegovini Republike Srpske kada žele naglasiti pravo na samoopredjeljenje. Ipak, nekoliko je ključnih razloga zbog kojih Republika Srpska nije, niti može krenuti putem Kosova.

Zanimljivo je da su do sada Kosovo s Republikom Srpskom javno poredili uglavnom Milorad Dodik i Željka Cvijanović, a iz Srbije Aleksandar Vulin ili Ivica Dačić. Najmoćniji čovjek u Srbiji predsjednik Aleksandar Vučić do sada je uglavnom izbjegavao da te kategorije dovede u istu ravan.

Međutim, kada se prošle sedmice obraćao u Skupštini Srbije, prvi put je na površinu izbacio pitanje: Kako Kosovo može proglasiti nezavisnost, a RS ne može.

Teško je povjerovati da političar Vučićevog kalibra, s brojnim savjetnicima, nije svjestan toga šta kaže međunarodno pravo o tom pitanju. Stoga je Vučićevo povlačenje paralele između Kosova i Republike Srpske u najmanju ruku simptomatičan potez.

A zašto Kosovo i RS nisu isto?

Hrvatski akademik i profesor međunarodnog prava Vladimir Ibler o tom pitanju ističe suštinu i osnovu pojma smoodređenja i prava na samoopredjeljenje.

Samoodređenje nekog naroda primarno ukida kolonijalističku vladavinu koju neko ima nad tim narodom, ali to ne podrazumijeva niti automatski znači secesiju nekog naroda iz postojeće države.

Ukoliko neki narod uživa određeni stepen autonomije, učestvuje u predstavničkim tijelima, vlasti, nije ugnjetavan i ima sve slobode, time je već ostvareno pravo na samoodređenje i ne postoji uporište u međunarodnom pravu da neki narod istupa iz suverene države.

U slučaju Republike Srpske u Bosni i Hercegovini to je sve ostvareno. Najbrojniji narod u entitetu RS ima vlast, učestvuje u državnoj vlasti BiH, ima zagarantirana sva prava, a čak i ne dopušta sva prava, poput jezika Bošnjacima, na području entiteta.

Kosovo je, s druge strane, bilo autonomna pokrajina u bivšoj Jugoslaviji, gdje su imali predstavnike u institucijama vlasti, potom je Srbija godinama na Kosovu kršila prava Albanaca, a Miloševićev režim je činio zločine nad Albancima. Dokaz za to je veliki broj protjeranih, a masovne grobnice su pronađene čak i u Batajnici kod Beograda, što dokazuje da je iza zločina nad Albancima Kosova stajao nekadašnji državni režim Srbije. A prema međunarodnom pravu ugnjetavani narod ima pravo na samoopredjeljenje.

S druge strane, Republika Srpska nije postojala u Jugoslaviji, niti u BiH sve do 1995. godine, kada je Dejtonskim sporazumom priznata. A politički i vojni vrh entiteta stoje iza brojnih zločina pa i genocida u Srebrenici. U konačnici RS je entitet tri konstitutivna naroda, što je definirano Ustavom Republike Srpske.

Šta povezuje Kosovo i RS?

U ovom slučaju, jedino što povezuje Kosovo i Republiku Srpsku su zločini Miloševićevog režima, koji su u BiH počinjeni preko Karadžića i Mladića.

Srbima u BiH ne samo da nisu ugrožena nacionalna prava, već ih ostvaruju u punom kapacitetu, a na teritoriji gdje u potpunosti vladaju (RS), nažalost, ugrožavaju ih drugima. Ukoliko jedan narod ima sva nabrojana prava i nije ugrožen, onda je zaštita suvereniteta jedne države iznad prava nekog naroda na samoopredjeljenje.