Zašto privrednici u BiH još nemaju povlastice u carinskom poslovanju

Nijedna kompanija u BiH nema oznaku AEO (Authorised Economic Operator – ovlašteni privredni subjekt), koja se dodjeljuje privrednim subjektima od povjerenja, a koja, između ostalog, firmama omogućava ubrzane carinske procedure, smanjene troškove poslovanja te prepoznatljivost na tržištu.

Iako je CEFTA strana sa primjenom ovog programa počela u avgustu 2022. godine, nijedan bh. privrednik zasad nije zaslužio AEO status, a koji je, podsjećanja radi, uvela Svjetska carinska organizacija i zasniva se na partnerstvu između carinskih organa i privrednih subjekata.

Da bi jedna kompanija uopšte stekla ovu privilegiju, neophodno je da ispuni brojne kriterijume, poput toga da mora biti pouzdana u radu, zakonski usklađena te da dokaže kako je tržišno pouzdan partner za carinsku službu.

“Dobijanje statusa zahtijeva dodatni trud kompanija, od poštovanja propisa, prikupljanja dokumentacije, pa čak i do tehnoloških ulaganja da bi se ispunili strogi kriteriji. Neophodno je postojanje potpune usklađenosti poslovanja sa carinskim i poreskim propisima u dužem periodu, dokazana finansijska likvidnost, uredno vođenje računovodstva i olakšan pristup računovodstvenoj evidenciji, postojanje sistema koji omogućava otkrivanje nepravilnosti i prevara, arhiviranje evidencije i zaštitu od gubitka podataka te ispunjavanje odgovarajućih standarda sigurnosti”, navodi se u pojašnjenju iz sekretarijata CEFTA, odakle napominju da je dobijanje AEO statusa često uslovljeno i učešćem kompanija u međunarodnim trgovinskim lancima.

“Ostali uslovi odnose se na visoki nivo pouzdanosti i kvalitet poslovnih procesa, ali i sistem unutrašnje kontrole”, dodaju iz ove kancelarije.

“Sve navedeno je zahtjevan proces koji može potrajati i nekoliko mjeseci”, pojašnjavaju iz Uprave za indirektno oporezivanje (UIO) BiH, koji za “Nezavisne novine” dodaju da u ovom trenutku postoje dva zahtjeva od strane kompanija za dobijanje AEO statusa.

Ali, sve i da te kompanije dobiju ovu privilegiju, BiH će ostati zakucana na dno kada je u pitanju region.

U prilog tome govori podatak da u Srbiji ovu oznaku ima 51 kompanija, u Sjevernoj Makedoniji 27, u Albaniji 10, a u Crnoj Gori četiri. Ispred BiH čak je i samoproglašeno Kosovo i Metohija, gdje takođe 10 kompanija ima AEO status.

Struka smatra da pozicija BiH u ovoj priči nije toliko problematična, ali da nije ni zanemariva činjenica da kaskamo za regionom.

Razlog tome što nijedna bh. kompanija još nije u ovoj priči, kako ističu, može se tražiti u tome što se one u njoj ne vide.

“Jedan od razloga koji se nameće jeste sigurno taj da jednostavno naše kompanije ne vide ovo ulaganja kao nešto što im može donijeti značajne benefite ili povrat na investiciju, pa se i ne odlučuju ići u tom pravcu”, kaže ekonomista Ermin Cero.

On tvrdi i da u svijetu prihvatanje ovog standarda teče veoma sporo, ako se u obzir uzme da ovaj status postoji već gotovo 20 godina.

Pored toga, Cero kao dodatnu problematiku za BiH ne vidi samo stroge kriterijume koje treba ispuniti na putu sticanja AEO statusa za jednu kompaniju.

“Nije samo problem ulaganja da se status dobije, već su potrebna i značajna i kontinuirana ulaganja da se status AEO održi”, smatra on.

Mirsad Jašarspahić, potpredsjednik Privredne komore Federacije BiH, ističe da je tačno da AEO status privrednicima donosi niz prednosti, ali i da implementacija ovog koncepta takođe nosi i određene izazove.

“Kompanije često nemaju resurse ili znanje potrebno za ispunjavanje složenih carinskih procedura i bezbjednosnih zahtjeva. Kao takvima, potrebna im je značajna podrška i obuka kako bi se stekao AEO status. Privredne komore će, kao najbliži partner poslovnoj zajednici, pružiti veliku pomoć kompanijama u pogledu promocije AEO programa, identifikacije MSP-a te izrade sveobuhvatnog plana koji će uključiti obuku za MSP i kontinuiranu podršku za kompanije koje planiraju da apliciraju za AEO status”, rekao je Jašarspahić za “Nezavisne novine”.