Tri firme koje su dobile američke sankcije od budžeta “zaradile” 512.000.000 KM

Tri od ukupno sedam kompanija koje su Sjedinjene Američke Države (SAD) u utorak stavile na novu listu sankcija zbog povezanosti s porodicom predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, na tenderima su od svog osnivanja dobile poslove vrednije od 512 miliona maraka.

Ove tri kompanije dobile su više od 1.400 tendera, najviše njih od institucija u Republici Srpskoj, pokazuju podaci Portala javnih nabavki koje je analizirao Detektor.

Među tim institucijama izdvajaju se Poreska uprava Republike Srpske i entitetska “Elektroprivreda”, ali i “Elektroprenos”.

Američka Kancelarija za kontrolu imovine stranaca (OFAC) Ministarstva finansija je u svom saopštenju objasnio da sedam kompanija donosi glavne izvore prihoda predsjedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku, kao i njegovoj porodici. Dodik je iskoristio svoj položaj za lično bogaćenje kroz kompanije povezane s njim i njegovim sinom Igorom, navodi OFAC.

Svi sklopljeni poslovi firme “Prointer ITSS”

Spomenuli su i konkretan primjer u kojem su Milorad i Igor Dodik kontrolu koju imaju nad visokim zvaničnicima u vlasti Bosne i Hercegovine iskoristili za manipulisanje izradom budžeta na nivou BiH kako bi se ugovor mogao dodijeliti kompaniji “Prointer ITSS” mimo konkursa.

OFAC nije naveo o kojem ugovoru se radi. Prema podacima zvaničnog Portala javnih nabavki, ova kompanija je u 2024. godini sklopila najmanje četiri ugovora s državnim kompanijama ili institucijama.

Kancelarija za veterinarstvo BiH je u februaru dodijelila posao kupovine računara i monitora za 34.000 maraka kroz konkurentski zahtjev koji je manje transparentna procedura u odnosu na otvorene pozive.

„Elektroprenos” je u aprilu „Prointeru”, kao jedinom ponuđaču, dao ugovor od 250.000 maraka za SAP podršku. Portal Capital je ranije objavio da je „Prointer” zbog prethodnih sankcija izgubio SAP licencu, ali da su pronašli način da dobijaju poslove podrške.

Regulatorna agencija za komunikacije BiH je takođe u februaru posao održavanja mreže, vrijedan gotovo 30.000 maraka, kroz otvoreni postupak dodijelila „Prointer ITSS-u” sa sjedištem u Banaluci.

Najveći posao kompanija je na državnom nivou dobila u januaru od Nezavisnog operatora sistema (NOS). Za novi data centar NOS je izdvojio više od pola miliona maraka u otvorenom postupku.

Podsekretar Ministarstva finansija za terorizam i finansijske obavještajne poslove Brajan E. Nelson, komentarišući nove sankcije, optužio je Dodika da iskorištava vlastiti narod za ličnu korist.

– Dodik nastavlja potkopavati institucije BiH i bogatiti svoju porodicu na račun naroda, dodatno ugrožavajući budućnost BiH u evroatlantskim institucijama – navodi se u objašnjenju OFAC.

Za tri od sedam sankcionisanih kompanija nema zvaničnih podataka da su dobijale tendere, dok je jedna kompanija dobila tek jedan tender. Ali kompanije „Prointer ITSS”, „Sirius 2010” te „Kaldera” zajedno su na više od 1.400 tendera dobile poslove vrijedne više od pola milijarde maraka, pokazuju zvanični podaci.

Zloupotreba položaja

OFAC smatra da je Dodik iskoristio svoj službeni položaj kako bi ugovore s Vladom Republike Srpske usmjerio na mrežu privatnih kompanija koje on i njegov sin Igor kontrolišu.

Dok Igor kontroliše mnoge kompanije u ovoj mreži, on prikriva svoju ličnu povezanost s tim kompanijama oslanjajući se na različite nominalne vlasnike i direktore – navodi se u saopštenju, gdje se objašnjava da je „Infinity International Group” holding kompanija u BiH koja direktno ili indirektno posjeduje, ili je većinski vlasnik, još najmanje pet kompanija sa sjedištem u BiH – „Prointer ITSS” Banjaluka, član „Infinity International Groupa”, „Kaldera Company EI PGP”, „Infinity Media”, „K-2 Audio Services” Banjaluka te „Una World Network”.

OFAC posebno istakao firmu „Sirius 2010”

Osim ove grupacije, kompanija OFAC je posebno istaknula firmu „Sirius 2010” iz Banjaluke, za koju su naveli da posluje unutar mreže porodice Dodik.

– Uz „Prointer“ i „Kalderu“, „Sirius“ je u BiH dobro poznat po unosnim ugovorima s vladom – navodi se u saopštenju.

Ova firma je od svog osnivanja pobijedila na skoro 200 tendera, vrijednih više od 50 miliona maraka. Polovinu od ovog iznosa čini ugovor iz ove godine koji je potpisao ministar saobraćaja i komunikacija Edin Forto za digitalizaciju TV signala.

U odgovoru porukom Forto je rekao da se već oglasio saopštenjem, u kome je naveo da je već zatražio da se od „Siriusa” zahtijeva izjašnjenje da li će moći ispoštovati ugovor.

Druge najvrednije nabavke „Siriusu” su dodijelili Poreska uprava Republike Srpske te Ministarstvo unutrašnjih poslova i Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, gdje je direktor Vlado Đajić, visoki funkcioner SNSD.

Igor Dodik ključan čovjek

Američki OFAC je opisao kako je u sankcionisanim kompanijama Igor često iz sjene uključen u poslovanje. Naveli su primjer iz aprila 2024. godine, kada je tadašnji direktor „Siriusa” podnio ostavku, a Igor je, prema saopštenju, učestvovao u zapošljavanju zamjene.

Igor je bio u konačnici odgovoran za obezbeđivanje da svaka kompanija – uključujući „Prointer“, „Sirius“ i „Kalderu“ – izvrši plaćanja kako bi ispunila svoje finansijske obveze – opisuje OFAC i dodaje kako je Igor takođe učestvovao u organizaciji sastanka na kojem je razgovarao o novim ugovorima sa svojim saradnicima i generalnim direktorom „Prointera“.

Ova kompanija dobila je javne poslove vrijedne stotine miliona maraka. Samo je Poreska uprava Republike Srpske dodijelila „Prointeru” više od 30 tendera, vrijednih 56 miliona, među kojima je najvredniji tender od 31 miliona, za usluge pravljenja sistema za fiskalizaciju.

Poreska uprava, „Elektroprenos” i Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske dodijelili su „Prointeru” trećinu ukupno zarađenog novca putem tendera.

OFAC smatra Igora Dodika ključnim čovjekom unutar „Prointera”, ali i kompanije „Kaldera”.

– Igor u konačnici usmjerava finansijske odluke za kompanije unutar mreže, uključujući „Prointer“ i „Kalderu“, a za poslovne odluke potrebno je Igorovo odobrenje – navodi se u sankcijama.

„Kalderi” poslovi više od 180 miliona KM

„Kaldera” je kroz sistem javnih nabavki dobila poslove vrijedne više od 180 miliona maraka. Najviše ugovora sklopljeno je sa „Elektroprenosom BiH”, „Elektroprivredom Republike Srpske” i Olimpijskim centrom “Jahorina”, gotovo 100 miliona maraka samo sa ove tri javne kompanije.

Osim Ministarstva saobraćaja i komunikacija, druge institucije i kompanije koje imaju ugovore sa sankcionisanim firmama nisu se oglašavale o odluci OFAC-i kako bi ona mogla uticati na saradnju sa sedam kompanija. Detektor je pokušao kontaktirati više njih koji su dodijelili velike ugovore, ali u njima niko nije odgovarao na zahtjeve za razgovor.

„Prointer”, „Kaldera” i „Sirius 2010” trenutno su u procesima nabavki, gdje, prema zvaničnom portalu, očekuju potpisivanje ugovora u 16 nabavki, vrijednih oko 1,5 miliona maraka.