Times istražuje: Tajna ‘balkanskog uspeha protiv korone’

Jedan dio Evrope bolje poznaje sve opasnosti koje virus nosi od ostatka kontinenta. U svom kratkom vijeku trajanja Jugoslaviju su pogodile epidemije tuberkuloze i malih boginja, a tokom ratova devedesetih godina ionako napaćene ljude napadale su i ospice. I zato se, kada je Covid-19 stigao na zapadni Balkan, regija pripremila za najgori scenarij, započinje svoju veliku reportažu o epidemiji koronavirusa na Balkanu The Times.

Ipak, u sedam država bivše Jugoslavije koje ukupno broje 22 miliona stanovnika zabilježeno je tek 21.145 slučajeva zaraze koronavirusom i 775 smrtnih slučajeva povezanih s ovom bolešću.

Times razloge za tako dobre rezultate vidi u teoriji koja je u javnom prostoru prisutna već sedmicama. Naime, podsjećaju da su neki naučnici uvjereni kako je zemljama bivše Jugoslavije najviše pomogle prijašnje epidemije, odnosno, odgovor na njih – dugoročno, sveopće i, u nekim državama, obvezno cijepljenje.

Stručnjaci se već godinama pitaju zašto se čini da Bacillus Calmette-Guérin (BCG) vakcina, jeftina imunizacija protiv tuberkuloze koja postoji gotovo puno stoljeće, osnažuje čovjekov imunitet i protiv drugih zaraznih bolesti. Njihov je rad dobio novi zamah zbog iskustava koja su imale države bivše Jugoslavije.

“Ljudi koji su se vakcinisali protiv tuberkuloze imali su slabije simptome koronavirusa. Doduše, u pitanju su samo utisci, još uvek nema dovoljno dokaza da bismo bili sigurni. Međutim, čini se da su zemlje koje su u visokom procentu vakcinisane BCG vakcinom imale lakše iskustvo sa koronavirusom” rekao je naš vodeći epidemiolog dr Predrag Kon.

Rezultati su svakako uverljivi. Velika Britanija i veći dio Evrope su od sveopšteg vakcinisanjaijepljenja BCG vakcinom odustali početkom 21. veka, dok u SAD ili Italiji nikada nije ni primenjivana vakcinicacija BCG vakcinom. U većem dijelu Afrike, istočne Evrope, Azije i Južne Amerike i dalje je raspostranjena obavezna vakcinacija.

Jugoslavija – i države koje su nastale njenim raspadom – svrstavaju se među zemlje koje su uporno insistirale na visokom procentu vakcinacije.

Krajem Drugog svjetskog rata Jugoslavijom se u kratkom roku proširila tuberkuloza, a svake godine se zarazilo oko petnaest odsto stanovništva. Jugoslovenska vlada je 1946. započela sa vakcinacijom svih vojnih regruta i svake osobe mlađe od 25 godina, a potom i onih za koje se smatralo da spadaju u rizičnu populaciju.

Tri godine kasnije, vakcinisanje BCG vakcinom je postalo obavezno za sve mlađe od 25 godina.

Istraživači su već od pedesetih godina prošlog vijeka znali da BCG takođe poboljšava opšti imunitet, iako su tek nedavno razumjeli i zašto.

“BCG reorganizuje epigenom kako bi se omogućila eksprimacija određenih dijelova imunološkog sistema. A taj proces omogućuje – kada vas izazove potpuno nepovezani virus – poboljšani imunitet”, rekao je član istraživačkog tima za BCG vakcinu na Medicinskom fakultetu u Teksasu Andrew DiNardo.

“Navedite infekciju i verovatno postoje dokazi da ova vakcina poboljšava reakciju organizma”, dodaje dr DiNardo.

Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) upozorava da još uvek nema čvrstih dokaza koji bi ukazali da BCG vakcina zaista štiti i od koronavirusa. Takođe, neki naučnici vjeruju da vakcina protiv tuberkuloze štiti ljude od drugih bolesti samo određeni period, a ne čitav život.

I druge vakcine takođe mogu igrati ulogu u jačanju imuniteta, a države Balkanskog poluostrva su nedavno imale nekoliko krugova programa vakcinacije, uključujući i vakcinu protiv bjesnila, koji se univerzalno primjenjuju jednom godišnje od 2016. Pokret protiv vakcinacije koji je u Britaniji i SAD zastupljen još od 1990. godine, Balkanom se proširio tek u posljednjih nekoliko godina.

Takođe, kontrolisna ispitivanja djelotvornosti BCG vakcine na koronavirus već se sprovode u Holandiji i Australiji, a rezultati se očekuju za tri do šest mjeseci.

“Vjerovatnije je da će BCG samo dovesti do manje ozbiljnih simptoma, iako može pružiti i djelimičnu zaštitu od prenosa virusa”, rekao je šef istraživačkog tima Univerziteta Radboud u Holandiji dr Mihai Netea.

Socijalistička zaoštavština Jugoslavije je takođe pomogla zemljama bivše države da ublaži krizu u zdravstvenom sektoru, izazvanu epidemijom koronavirusa. Kako piše Times, iako više nema bliske saradnje između javnozdravstvenih ustanova država, one i dalje dijele kulturne i političke atribute koji su oblikovali odgovor na krizu, uglavnom kroz centralizovane zdravstvene sisteme i vlade koje se nisu ustručavale da ograniče građanske slobode zarad opšteg dobra.

Srbija, Bosna i Hercegovina i Sjeverna Makedonija su uvele policijski čas na teritoriji čitave države, a starijima od 65 godina je bio zabranjen izlazak iz svojih kuća.

“Mjere ograničenja nisu najbolje prihvaćene u javnosti, ali smo uspjeli. Takođe, otkrili smo da se sada, kada je vanredno stanje ukinuto, stariji od 65 godina i dalje pridržavaju naših preporuka”, rekao je dr Kon.

Times podsjeća i da je Crna Gora u potpunosti zaključala jednu opštinu, a da je Hrvatska uvela ograničenja u privrednom i ekonomskom sektoru, kao i da je ograničila putovanja unutar zemlje. Slovenija je uvela obvezu nošenja maski i rukavica na svim javnim zatvorenim mjestima.

“Vidjeli smo da se brzina širenja zaraze usporila. Naše bolnice su stare i nemamo mnogo odjeljenja za intenzivnu njegu, ali imamo jedinstveni javnozdravstveni sistem koji je uglavnom u državnom vlasništvu, što nam je olakšalo organizaciju”, rekla je epidemiološkinja bolnice u Sloveniji dr Bojana Beović.

Komparativni podaci iz regiona pokazuju povezanost između brzine zaustavljanja normalnog života i djelotvornosti takvih mjera. Sve države bivše Jugoslavije su prekinule školsku nastavu i rad većine preduzeća već sredinom marta. U Crnoj Gori su mjere uvedene i prije nego što je zabijeležen prvi slučaj zaraze, pa ne čudi što Crna Gora ima najmanju stopu zaraženosti i smrtnosti, piše Times.

Sa druge strane, Sjeverna Makedonija je svoj prvi slučaj potvrdila dvadeset dana prije najave vanrednog stanja, pa je pretrpjela najveću stopu smrtnosti, navodi se u tekstu.

Takođe, čini se da se i slovenački strogi pristup u dogovoru na epidemiju koronavirusa isplatio. Sa više od petine stanovništva koje ima više od 65 godina, virus je u početku pogodio dva staračka doma. Međutim, Slovenija je 14. maja, šest nedelja nakon što je uvela stroga pravila o nošenju zaštitnih maski i putovanjima unutar države, postala prva država u Evropi koja je proglasila prekid epidemije i do danas je zabiljeležila samo 1.473 zaraženih i 108 smrtnih slučajeva od posljedica koronavirusa.

Balkanske države su u ovom trenutku daleko ispred zemalja na zapadu Evrope kada je reč o povratku normalnom životu. Većina kompanija je počela da radi, a ukidaju se i mjere ograničenja kretanja. Pod pritiskom građana, vlade ponovo otvaraju granice.

Međutim, naglo otvaranje brine epidemiologe koji predviđaju drugi talas epidemije na jesen. Testiranje antitijela u Sloveniji sugeriše da je samo 3 odsto populacije imalo virus i steklo imunitet, a BCG vakcina nije čarobni štapić, čak i ako se pokaže da je djelotvorna.

“Verujemo da bi to bio most do razvoja specifične vakcine protiv koronavirusa koji bi nam omogućio zaštitu na određeni period od dvije do tri godine, dok u potpunosti ne bude razvijena nova vakcina i dok ne bude dostupna čitavoj populaciji”, rekao je profesor Netea.

Times se na kraju bavi i političkim aspektom epidemije koronavirusa na Balkanu, navodeći da su na površinu isplivali i određeni problemi u javnom zdravstvu, kao i da je i dalje aktuelan problem korupcije. Takođe, navodi se i da je kriza izazvana pandemijom koronavirusa približila politiku predsjednika Srbije Aleksandra Vučića većoj saradnji sa Rusijom i Kinom, prenosi Jutarnji list.