Neutralan stav o Iranu je poražavajuća poruka ženama i djevojčicama u BiH

Zbog čega je predstavnik Bosne i Hercegovine (BiH) u Ujedinjenim nacijama (UN) bio suzdržan pri glasanju za rezoluciju kojom se osuđuje kršenje ljudskih prava u Iranu, Ministarstvo spoljnih poslova nije odgovorilo na upit Radija Slobodna Evropa (RSE). Udruženja za zaštitu ženskih prava smatraju da ovakvo glasanje šalje poražavajuću poruku svim ženama i djevojčicama u BiH.

Svojom suzdržanošću, Bosna i Hercegovina je bila jedina evropska zemlja koja je tako glasala. Protiv su bile samo Rusija i Bjelorusija, a predstavnik Srbije nije glasao na sjednici 16. novembra.

Ni Predsjedništvo BiH, kako saznaje RSE, nema nikakvu informaciju u vezi glasanja u UN-u. O tome se nisu izjašnjavali, niti je bilo konsultacija u vezi sa tim.

Prema Ustavu BiH, Predsjedništvo je nadležno za vođenje spoljne politike.

Rezoluciju je izglasao Treći odbor Generalne skupštine UN, poznat i kao Društveni, humanitarni i kulturni odbor (SOCHUM), jedan od šest odbora UN-a. Na sjednicama mogu učestvovati sve 193 članice, a bave se ljudskim pravima, humanitarnim i društvenim pitanjima.

On zasjeda svake godine tokom oktobra i novembra.

Prema podacima UN-a, šest osoba je osuđeno na smrt, a hiljade demonstranata je uhapšeno u Iranu, uključujući žene i djecu zbog protesta koji traju od polovine septembra kada je u pritvoru preminula 22-godišnja Mahsa Amini.

Ona je uhapšena je zbog navodnog kršenja iranskih pravila odijevanja žena, koja su utemeljena na šerijatskom pravu.

Zašto je BiH bila suzdržana?

Bosanskohercegovački ambasador pri UN-u Sven Alkalaj je svoju suzdržanost obrazložio “nalogom Ministarstva spoljnih poslova”.

“Stalna misija BiH pri UN je, u skladu sa utvrđenom procedurom pribavljanja instrukcija o glasanju na sjednicama UN, prilikom glasanja o navedenoj rezoluciji postupila sukladno instrukciji Ministarstva spoljnih poslova BiH, kao što postupa i u svim drugim slučajevima”, navodi se u saopštenju.

Alkalaj je bio suzdržan i u novembru prošle godine, kada je Odbor takođe usvojio rezoluciju o stanju ljudskih prava u Iranu.

Prema Strategiji spoljne politike BiH od 2018. do 2023. godine “BiH treba aktivno da prati Zajedničku spoljnu i sigurnosnu politiku Evropske unije (EU), s obzirom na neupitnu perspektivu članstva BiH u EU”.

Zbog glasanja bh. ambasadora je reagovala američka ambasada u Sarajevu. Na Twitteru su poručili da “žale” zbog toga što je BiH bila suzdržana.

Istakli su da očekuju “veću bh. podršku za osnovna ljudska prava iranskog naroda, kao i nastavak usklađenosti sa pozicijama Evropske unije na putu evroatlantskih integracija BiH”.

I Delegacija EU u BiH je izrazila žaljenje što je Bosna i Hercegovina ostala suzdržana pri glasanju.

“EU očekuje da se zemlje koji teže članstvu u EU u potpunosti usklade sa spoljnom i bezbjednosnom politikom EU. Očekujemo od BiH da nastavi ići putem potpunog usklađivanja sa stavovima EU”, navodi se u saopštenju koje potpisuje portparol Ferdinand Koenig.

Šta kažu u udruženjima za zaštitu prava žena?

Bh. udruženja za zaštitu ženskih prava smatraju da bh. glasanje šalje poražavajuću poruku svim ženama i djevojčicama u BiH.

U sarajevskoj Fondaciji “CURE” kažu za RSE da je ovakav stav BiH licemjeran.

Aktivistkinja ove Fondacije Selma Hadžihalilović podsjeća da je BiH “potpisala niz međunarodnih konvencija koje se direktno tiču prava žena, tiču se ljudskih prava i dostojanstva”, a da one nisu usklađene sa domaćim zakonodavstvom.

“Kakvu vi poruku šaljete? Ne samo da ste pristupili tim dokumentima, pa onda niste te iste dokumente uvrstili u svoje zakonodavstvo, svojim građankama ne nudite zaštitu koju ti dokumenti osiguravaju, nego i u međunarodnoj areni, vi ne stojite iza tih potpisa”, ističe Hadžihalilović.

Ona podsjeća članove Predsjedništva BiH da je u BiH više od 51% stanovništva ženskog pola, i da one očekuju da uživaju sva svoja prava “ne samo na nacionalnom, nego i međunarodnom nivou”.

Aleksandra Petrić, programska direktorica Fondacije “Udružene žene” za RSE ocjenjuje da je ovo glasanje poruka ženama “da pitanja nasilja prema ženama i djevojčicama nisu prioritetna i bitna”.

“To su pitanja u kojima neki drugi politički stavovi dominiraju, naspram apsolutne zaštite osnovnih ljudskih prava žena i djevojčica. To je suština, takvog odgovora države”, rekla je Petrić.

Ona podsjeća da je BiH potpisala sve ključne međunarodne obaveze koje se tiču nasilja prema ženama, ali da ta “pitanja apsolutno nisu prioritet u kontekstu visokih politika”.

Poručuje da će se i dalje boriti da ljudska prava budu prioritet, a tek onda politički stavovi države i njeni odnosi sa drugim zemljama.

O kakvom glasanju se radi?

Tekst rezolucije u UN-u je predložila Kanada. Za njeno usvajanje na sastanku Trećeg odbora Generalne skupštine UN je glasalo 79 zemalja članica UN, 28 je glasalo protiv, dok je 68 bilo suzdržanih.

U rezoluciji je navedeno da “Skupština UN-a izražava zabrinutost zbog alarmantno visoke učestalosti izricanja smrtne kazne u zemlji (Iranu)”.

“Rezolucija potiče Iran da prestane s upotrebom prekomjerne sile protiv mirnih demonstranata, uključujući žene i djecu, kao što je bilo nakon proizvoljnog hapšenja Mahse Amini i njene smrti dok je bila u pritvoru”, navodi se u tekstu.

Šta se između ostalog navodi u tekstu rezolucije UN?

• izražava se ozbiljna zabrinutost zbog visoke stope izrečenih i izvršenih smrtnih kazni i zbog toga što se smrtne kazne izvršavaju i nad maloletnim licima
• poziva se Iran da ukine zakonski i u praksi sve oblike sistemske diskriminacije i drugih kršenja prava žena i devojčica
• izražava se ozbiljna zabrinutost zbog zakona koji nalaže ženama da nose hidžab i da se ponašaju smerno kao i zbog nasilne primene tog zakona od strane policije za moral
• poziva se Iran da pusti na slobodu sve one koji su uhapšeni samo zato što su učestvovali u mirnim protestima
• osuđuje se upotreba sile protiv nenasilnih demonstranata

Tokom rasprave, predstavnik Kanade je dodao da je “ubistvo Mahse Amini samo jedan od slučajeva zločina nad ljudskim pravima u Iranu”, te da “nasilna primjena zakona o hidžabu podriva ljudska prava žena i djevojčica”.

Istovremeno, Savjet za ljudska prava UN na sjednici 24. novembra odlučuje o pokretanju međunarodne istrage zbog nasilnog gušenja protesta u Iranu.

Visoki komesar UN za ljudska prava, Volker Türk je na sjednici pozvao 47 članica Savjeta da glasaju za istragu, te upozorio da su ljudska prava u toj zemlji u krizi.

“Pozivam vlasti da odmah prestanu koristiti nasilje i uznemiravanje mirnih prosvjednika. Nepotrebnoj i nerazmjernoj upotrebi sile mora doći kraj”, rekao je Türk.

Diplomate i aktivisti za ljudska prava su mahom podržali inicijativu.

Odnosi BiH i Irana

Ministarka spoljnih poslova BiH Bisera Turković u avgustu prošle godine se sastala sa novoizabranim predsjednikom Irana, ultrakonzervativnim Ebrahimom Raisijem, te mu čestitala na izboru i poželjela uspješan mandat.

Iranski predsjednik, koji se nalazi se na listi američkih sankcija zbog navodnih kršenja ljudskih prava, je drugi najviši zvaničnik u zemlji, nakon vrhovnog vođe ajatolaha Alija Khameneija.

Ambasada Irana u Sarajevu je podržala Biseru Turković prošlog avgusta, kada je ona poslala demarš izraelskoj ambasadi zbog njihove podrške izmjenama Izbornog zakona BiH.

Tada su se oglasili na Twitteru, podijelivši njenu objavu uz riječi da “cionistički režim aparthejda nije kvalifikovan da komentariše političku sudbinu BiH”.

Prema podacima Spoljnotrgovinske komore BiH, zaključno sa oktobrom ove godine u Iran je iz BiH izvezena roba vrijednosti oko 976 hiljada eura, dok je uvoz u BiH vrijedan oko 5,07 miliona eura.

Šta se dešava u Iranu?

Protesti širom Irana traju neprekidno već dva mjeseca, nakon smrti Mahse Amini.

Prema navodima norveške nevladine organizacije “Iran Human Rights”, u ovoj državi od početka protesta su bezbjednosne snage ubile najmanje 416 osoba, uključujući 51 dijete i 27 žena.

Na čelu demonstracija su većinom iranska omladina i žene, a protesti su privukli podršku svih dijelova iranskog društva, uključujući studente, poznate ličnosti, sportiste, umjetnike i aktiviste.

Teheran krivi “strane neprijatelje”, uključujući Veliku Britaniju, Izrael i Sjedinjene Države, za poticanje nemira.

Prošle subote, 19. novembra, ajatolah Ali Khamenei je obećao “kažnjavanje” za “ubistva” i vandalizam tokom protesta širom zemlje.

Prema državnoj televiziji, ajatolah je rekao da su strane sile “pokušavale izvući ljude na ulice” i “iscrpiti vlasti”, ali je rekao da nisu uspjele.

Iranci protestuju i van države.

Na Svjetskom prvenstvu u fudbalu koje se održava u Kataru, uoči utakmice sa Engleskom 21. novembra, iranski reprezentativci nisu pjevali državnu himnu, u znak podrške demonstrantima.