Ko je bio Mihail Gorbačov: Okončao Hladni rat, dobitnik Nobelove nagrade za mir

Posljednji predsjednik SSSR-a Mihail Gorbačov preminuo je u 92. godini poslije duge bolesti.

Gorbačov je rođen 2. marta 1931. godine u radničkoj porodici u mjestu Privoljnoje blizu Stavropolja u južnoj Rusiji. Odrastao je pod totalitarnim režimom Josifa Staljina; njegovi djed i baka su bili deportovani jer su bili bogatiji seljaci (kulaci). Uprkos nevoljama, bio je odličan u školi. Smatran je za najinteligentnijeg u razredu, sa posebnim interesovanjem za historiju i matematiku.

Po završetku škole, pomogao je ocu da požanje rekordan prinos na kolhozu, za šta je odlikovan Ordenom Crvene radničke zastave. To je bilo rijetkost da neko u njegovim godinama dobije tako veliku počast. Skoro je sigurno da mu je ova nagrada, zajedno sa njegovom inteligencijom pomogla da osigura mjesto na Moskovskom univerzitetu, gdje je studirao pravo. Mora se također napomenuti da je za mjesto na tako prestižnom univerzitetu, bilo vrlo često potrebno imati političke težnje, zajedno sa intelektualnim sposobnostima. Dok je studirao u Moskvi, upoznao je svoju buduću ženu Rajsu. Vjenčali su se septembra 1953. i preselili se u Gorbačovljev rodni kraj gdje je diplomirao 1955.

Karijera mu je brzo napredovala

Gorbačov je stupio u KPSS 1952. u svojoj 21. godini. 1966. je dobio dopusnu diplomu agronoma-ekonomiste od Poljoprivrednog instituta. Njegova karijera je napredovala brzo i 1970. je imenovan za Prvog sekretara za poljoprivredu i sljedeće godine je postao član Centralnog komiteta. 1972. je bio na čelu sovjetske delegacije u Belgiji, a dvije godine kasnije, 1974. je postao predstavnik u Vrhovnom sovjetu i predsjednik stalne komisije za pitanja omladine.

Godine 1979, Gorbačov je unaprijeđen u Politbiro. Tu je stekao naklonost Jurija Andropova, šefa KGB, koji je također bio porijeklom iz Stavropolja, i dalje je unaprijeđen tokom Andropovljevog kratkog vremena na čelu Partije prije svoje smrti 1984. Sa dužnostima nad kadrovima, radeći zajedno sa Andropovim, smijenio je 20 posto najviših vladinih ministara i regionalnih guvernera, često mlađim ljudima. Tokom tog perioda, Grigorij Romanov, Nikolaj Riškov i Jegor Ligačev su unaprijeđeni, a posljednja dvojica su radila blisko sa Gorbačovim, Riškov u ekonomiji, Ligačev sa kadrovima. Također je bio blizak Konstantinu Černjenku, Andropovljevom nasljedniku, kome je služio kao drugi sekretar.

Njegove pozicije u novoj KPSS su stvorile više prilika da putuje van granica i to će čvrsto uticati na njegove političke i društvene poglede u budućnosti kada bude postao vođa zemlje. 1975. predvodio je delegaciju u Zapadnu Njemačku, a 1983. je predvodio sovjetsku delegaciju u Kanadu na sastanak sa premijerom Pjerom Trudoom i članovima kanadskog Doma komuna i Senata. 1984. je putovao u Ujedinjeno Kraljevstvo, gdje se susreo sa premijerkom Margaret Tačer.

Sastanak sa Reganom

Nakon smrti Konstantina Černjenka, Mihail Gorbačov je izabran za Generalnog sekretara KPSS 11. marta 1985. Postao je prvi lider Partije koji je rođen nakon Ruske revolucije 1917. Kao de facto vladar Sovjetskog Saveza, pokušao je da reformiše stagnirajuću Komunističku partiju i državnu ekonomiju uvođenjem glasnosti (“otvorenost”), perestrojke (“restrukturiranje”) i uskorenija (“ubrzanja ekonomskog razvoja”), koji su pokrenuti na 27. kongresu KPSS februara 1986.

U međunarodnoj politici Gorbačov je želio da poboljša odnose i trgovinu sa Zapadom. Uspostavio je bliske odnose sa nekoliko zapadnih lidera, kao što je Margaret Tačer – koja je izjavila: Volim gospodina Gorbačova, možemo zajedno da radimo poslove – kancelarom Zapadne Njemačke Helmutom Kolom i američkim predsjednikom Ronaldom Reganom. 11. oktobra 1986. Gorbačov i Regan su se sastali u Rejkjaviku da bi razgovarali o smanjenju nuklearnog oružja srednjeg dometa u Evropi. Ovo je dovelo do potpisivanja Sporazuma o nuklearnim raketama srednjeg dometa 1987.

Februara 1988, Gorbačov je objavio povlačenje sovjetskih snaga iz Afganistana. Povlačenje se završilo sljedeće godine, iako se građanski rat nastavio. Procijenjeno je da je 15.000 Sovjeta ubijeno u sukobu između 1979. i 1989.

Rušenje komunizma

Također tokom 1988, Gorbačov je objavio da će Sovjetski Savez napustiti Brežnjevljevu doktrinu i dozvoliti narodima Istočnog bloka da sami izaberu svoju unutrašnju politiku. Ovo se pokazalo kao najradikalnije dostignuće Gorbačovljeve reforme vanjske politike, koju je glasnogovornik njegovog ministra vanjskih poslova nazvao Sinatrina doktrina. Napuštanje Brežnjevljeve doktrine je dovelo do niza revolucija u istočnoj Evropi tokom 1989., u kojima je srušen komunizam. Sa izuzetkom Rumunije, pobune protiv prosovjetskih režima su bile mirne.

Gorbačov je generalno dobro ocijenjen na Zapadu nakon što je okončao Hladni rat. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1990. godine.

Ipak u Rusiji, njegov ugled je bio vrlo nizak jer je označen da je doveo do kolapsa države i da je odgovoran za ekonomsku bijedu koja je slijedila.