Iranski začin u bosanskom loncu: Šta je Hezbolah radio u BiH za vrijeme rata?

Tokom govora na sahrani Fuada Šukra (Fouad Shukr), visokog zvaničnika Hezbolaha koji je ubijen u izraelskom udaru na predgrađe Bejruta u utorak, lider te šiitske militantne organizacije Hasan Nasralah dotakao se i jednog “zanimljivog” detalja iz bogate biografije stradalog oficira.

– Mučenik Fuad Šukr bio je vođa grupe koja je otišla u Bosnu da podrži muslimane početkom devedesetih – rekao je Nasralah tokom govora, piše RT.

O Šukrovom angažmanu u Bosni nakon njegove smrti pisao je i “Majadin”, libanski medij blizak Hezbolahu, koji je naveo da se on od 1992. godine bavio spoljnih poslovima, kada je između ostalog “mentorisao omladinu koja je podržavala svoju braću u Bosni”.

Poznati britanski novinar Robert Fisk, koji je tokom rata često boravio u BiH, napisao je da je u borbama učestvovalo oko 150 pripadnika Hezbolaha, koji su bili među prvim dobrovoljcima sa Bliskog istoka koji su došli da podrže bosanske muslimane.

Veze Hezbolaha sa Armijom BiH tokom rata u BiH nisu tajna. Na kraju krajeva, ta organizacija nikada nije pokušala da prikrije svoju podršku bosanskim muslimanima, a njihove akcije bile su dio šireg iranskog angažmana u sukobu na prostoru bivše SFRJ.

Od Bejruta do Sarajeva

Američki vazduhoplovni oficir i obavještajac Stiven O’Hern je svojoj knjizi o iranskoj Islamskoj revolucionarnoj gardi pisao da su pripadnici te elitne jedinice slali oružje i obučavali muslimansku vojsku tokom rata u BiH (1992-95), ali i Oslobodilačku vojsku Kosova (OVK) tokom Rata na Kosovu 1999. godine.

Iran je bio jedna od prvih zemalja koje su podržale vlasti u Sarajevu nakon izbijanja rata, zaobilazeći embargo na izvoz oružja na prostor tadašnje SFRJ koji je Vijeće sigurnosti UN uvelo u septembru 1991. godine.

O’Hern navodi da je administracija američkog predsjednika Džordža Buša Starijeg (George Bush) bila protiv iranskog miješanja u Bosni, te da je pod američkim pritiskom hrvatska zaplijenila iransko oružje koje je preko te zemlje trebalo da završi u rukama vojnika  Armije BiH.

Međutim, nekoliko godina kasnije, administracija Bila Klintona (Bill Clinton) je – iako se javno zalagala za poštovanje embarga – tajno podržala isporuku iranskog oružja muslimanskoj vojsci. Iranski operativci su u Bosnu slali ne samo puške i uniforme, već i protivoklopno naoružanje i lake prenosive raketne sisteme.

Kako navodi taj američki stručnjak, iranski specijalci ubrzo su se infiltrirali i u obavještajne strukture u Sarajevu, a sa njima su u Bosnu stigli i članovi Hezbolaha. Oni su se uskoro razvili bliske odnose sa visokim zvaničnicima vladajuće SDA, koji su opstali i u godinama nakon okončanja rata.

Kako je prije desetak godina pisao Gordon Baros, američki politikolog i stručnjak za Balkan, mnogi u američkom Stejt departmentu devedesetih godina su vjerovali da bi, ukoliko se Srbi i Hrvati otcijepe od BiH, ta zemlja postala “neodrživa krnja islamska država” i “platforma za iranski terorizam”.

Prema navodima nizozemskog politikologa Cesa Vibesa, koji je pisao o vezama SAD i radikalnih islamista u Bosni, “Turska i Saudijska Arabija su tokom rata bile više nego spremne da isporuče oružje i da odvuku Izetbegovića od iranskog uticaja, ali je bosanska vlada bila daleko više usmjerena ka Iranu”.

Američki obavještajci u Bosni došli su do istog zaključka. Robert Baer, agent CIA stacioniran u Sarajevu tokom rata, kasnije je tvrdio da je “vlada bosanskih Muslimana klijent Iranaca … Ako bi morali da naprave izbor između CIA i Iranaca, oni će uvijek izabrati Irance”.

Nije tajna da je lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović gajio simpatije prema iranskoj Islamskoj revoluciji iz 1979. godine, kao i prema osnivaču Islamske republike, ajatolahu Ruholi Homeiniju. Grupa njegovih bliskih saradnika je 1982. tajno otputovala u Iran kako bi učestvovali na islamskom seminaru, da bi nakon povratka u Jugoslaviju bili uhapšeni.

Prema izvještaju CIA do kog je došao američki novinaru Džejms Rajzen, sam Izetbegović je bio “bukvalno na [iranskom] platnom spisku”, a jednom prilikom je primio 500.000 dolara u gotovini od iranskih agenata. Zanimljivo je da je iranski ambasador u BiH bio jedini strani diplomata koji je pratio Izetbegovića tokom njegove predizborne kampanje 1996. godine.

Vjeruje se da je “čovjek za vezu” sa Iranom u Sarajevu bio Hasan Čengić, Izetbegovićev čovjek od povjerenja zadužen za šverc oružja i zaobilaženje embarga. Nakon rata, Čengić je smijenjen sa mjesta zamjenika ministra odbrane, navodno pod američkim pritiskom. On je, međutim, nastavio da igra značajnu ulogu u SDA.

Međutim, on nije bio jedini oficir Armije BiH koji je sarađivao sa Irancima. Nakon što su Amerikanci početkom 2020. ubili komandanta jedinice Kuds u okviru Islamske garde Kasima Sulejmanija, u medijima širom regiona osvanula je informacija da se tadašnji bošnjački član predsjedništva BiH Šefik Džaferović tokom rata u BiH sastajao upravo sa tim iranskim oficirom.

– Sulejmani je bio prisutan u BiH i kada su mudžahedini likvidirali Srbe odsjecajući im glave, sa čim je Džaferović bio upoznat, ali nije preduzeo nijedan korak da se počinioci tog gnusnog zločina privedu pravdi – pisale su “Večernje novosti” tom prilikom.

Izrael i Vojska RS

O dejstvima Izraela, prije svega obavještajnih službi iz te države, na teritoriji BiH tokom rata zna se značajno manje, ali je poznato da je Tel Aviv u određenoj mjeri podržavao Vojsku Republike Srpske (VRS).

U nizozemskom izvještaju o Srebrenici iz 2002, na kom je između ostalih radio i Ces Vibes, navodi se da je Mosad na tom prostoru bio posebno aktivan, kao i da su Izraelci VRS snabdijevali artiljerijskom municijom.

O prisustvu izraelskog oružja u Srbiji i RS pisao je i američki historičar Adam Garfinkl, koji je podršku jevrejske države Srbima povezao sa zajedničkim stradanjem dva naroda tokom Drugog svjetskog rata, kao i činjenicom da su mnogi Hrvati i Muslimani pristupili vojnim formacijama koje su ratovale na strani nacista, piše RT.