U BiH niče fabrika: Investitor je načelnik, građani strahuju za zdravlje

Firma “Ecoplast” u vlasništvu načelnika opštine Vlasenica, Miroslava Kraljevića, želi izgraditi postrojenje za preradu plastičnog otpada u tom mjestu.

Kraljević planira da napravi pogon u krugu bivše drvne industrije u Vlasenici. Pogon bi se trebao baviti hemijsko-termičkom obradom neopasne otpadne plastike, koju će katalitičkim postupkom pretvarati u polimerni vosak.

Ovaj vosak, poznat kao “depol 40” se može koristiti kao pomoćno gorivo u toplanama i energanama.

No, projekat dovodi u pitanje Centar za životnu sredinu iz Banjaluke. Ova ekološka organizacija navodi za Radio Slobodna Evropa (RSE) da plastika, kada se zagrije na više od 500 stepeni Celzijusa, proizvodi kancerogene materije koje zagađuju vazduh.

Naglašavaju da ovi gasovi utiču na resipratorni sistem, rad srca, te na pojavu kožnih oboljenja i moguće probleme sa fertilitetom.

Zbog toga su početkom januara podnijeli apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (BiH), pokušavajući da zaustave izgradnju postrojenja. U apelaciji Ustavnom sudu BiH, Centar je tražio da se zaštiti pravo na zdravlje stanovnika Vlasenice.

Prethodno je u novembru 2022. godine njihovu tužbu protiv Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske odbio Okružni sud u Banjaluci.

Centar je tužio ministarstvo, jer je odobrilo Studiju uticaja na životnu sredinu vezanu za postrojenje, dokument koji je zakonski obavezan za takav projekat.

Prije Ustavnog suda, Centar se u decembru obratio i Vrhovnom sudu RS, tražeći preispitivanje odluke banjalučkog suda. U tom predmetu još nije donesena odluka, a postupak pred Ustavnim sudom BiH će “mirovati” do odluke Vrhovnog suda RS.

“Ecoplast” postoji od 2011., a osnovna djelatnost preduzeća je reciklaža posebno izdvojenih materijala. Miroslav Kraljević, direktor ove firme i ujedno načelnik opštine Vlasenica nije odgovarao na pozive Radija Slobodna Evropa (RSE).

Prijetnja od toksičnih isparenja

U Studiji se navodi da investitor ima dogovor sa preduzećem “Immod” iz Poljske, koje garantuje otkup do 1.500 tona tog energenta mjesečno, te da imaju sertifikat o usaglašenosti sa direktivama Evropske unije.

U postrojenju bi trebalo da radi 20 osoba, a godišnje bi proizvodilo maksimalno 68 hiljada tona “depola”, od 105 hiljada tona sirovine.

Investitor navodi da iz cijele BiH godišnje mogu da nabave 30.750 tona potrebne sirovine, a da će im biti potrebno više od 95 hiljada tona plastičnog otpada iz uvoza, da bi podmirili potrebe postrojenja.

Prema Zakonu o upravljanju otpadom RS, neopasan otpad se može uvoziti radi tretmana, pod uslovom da postoji postrojenje za to.

Iz Centra za životnu sredinu poručuju da je projekat upitan, kao i Studija koja ne daje dovoljno objašnjenja. Milica Končar iz Centra pojašnjava za RSE da se u Studiji navodi da postrojenje “ništa negativno ne ispušta u životnu sredinu, te da ne zagađuje ni zemlju, ni vodu, ni vazduh”.

– S druge strane, navode se četiri vrste filtera koji su sastavni dio postrojenja, za koje nema specifikacija, niti ima bilo kakvo objašnjenje kako zaustavljaju zagađenje, ali onda je pitanje šta zaustavljaju – rekla je Končar, ocjenjujući da je Studija puna sličnih propusta.

– Čim se plastika zagrije preko 400-500 stepeni, ona proizvodi kancerogene materije, to su dioksini i furani, u gasovitom obliku, koji onda zagađuju životnu sredinu kroz vazduh i mogu do 10 km okoline da dopru – objašnjava ona.

Dodaje da u BiH nema laboratorija koje bi mogle odrediti zagađenje dioksinima i furanima u životnoj sredini, te da se postojeća zakonska ograničenja uglavnom odnose na termoelektrane.

Naglašava da je, takođe, problematično što se plastika uvozi, a njen dobar dio izvozi, dok se štetan proces radi na teritoriji BiH. Podsjeća da u procesu nastaju velike količine pepela, koji će biti odlagan na regionalnoj deponiji u Zvorniku.