Guardian: U BiH nacionalističke tenzije prijete da rasture zemlju, desničari primaju rusku pomoć

Novinar Guardiana Michael Colborn se u analizi za britanski list Guardian se osvrnuo na desnicu na Balkanu, posebno u Srbiji, i vezama domaćih političara sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom.

Krajnje desničarski rubovi Srbije, kako se navodi u analizi, podstiču rusku krvavu invaziju na Ukrajinu. Ove grupe ne samo da pomažu u raspirivanju vatre u podršci ruskom ratu; oni također primaju rusku pomoć da proguraju vlastitu opasnu agendu u ionako nestabilnom dijelu Evrope.

Kako se ruski rat u Ukrajini odugovlači, Kremlj na svojoj strani ima neke od najopasnijih i najopasnijih krajnje desnih snaga na Balkanu. U aprilu 2022. hiljade Srba izašlo je na ulice Beograda da protestuje protiv podrške njihove vlade suspenziji Rusije iz Saveta za ljudska prava Ujedinjenih nacija zbog njene invazije na Ukrajinu. Na mitingu su demonstranti mahali ruskim i srpskim zastavama i uzvikivali parole poput: “Srbi i Rusi – braća zauvijek!”.

Protest u Beogradu organizovala je ekstremno desničarska grupa Narodna patrola i njen lider Damnjan Knežević, koji je organizovao i nekoliko drugih proruskih skupova. Samo nekoliko nedelja kasnije, Knežević i još jedan vođa Narodne patrole otputovali su iz Srbije u Rusiju. Tamo su proveli sedam dana, na poziv nekoliko ruskih medijskih organizacija – uključujući i onu koju vodi ozloglašeni Putinov saradnik Jevgenij Prigožin.

Mnogi Srbi, prema mišljenju Colborna, vjeruju da je Rusija dugo djelovala kao zaštitnik Srbije i njenih interesa; dvije zemlje dijele slovenske korijene, a ljudi i u Rusiji i u Srbiji osjećaju da ih je zapad demonizovao. Knežević je tvrdio da je Rusija, zajedno sa Srbijom u jugoslovenskim ratovima 1990-ih, nepravedno predstavljena kao agresor kada samo pokušavaju da zaštite svoju etničku braću.

Knežević i njegovi prijatelji preplavili su društvene mreže proruskim opomenama. Oni su sebe naslikali kao najposvećenije branioce Srba od svih mogućih vanjskih prijetnji. To se proteže i na odbranu onih koji, smatraju, takođe brane srpski narod; zato je jedan regionalni analitičar izjavio da srbijanska krajnja desnica pruža “najstalniju i najintenzivniju podršku” ruskoj invaziji na Ukrajinu.

Ova podrška uključuje više od samo riječi ili skupova. U maju ove godine, mala neofašistička grupa Srpska akcija objavila je video na svom YouTube kanalu koji dokumentuje posetu Sankt Peterburgu koju su imali nekoliko mjeseci ranije. Nekoliko pripadnika Srpske akcije otputovalo je tamo na poziv Ruskog carskog pokreta (RIM), koji je zvanično proglašen terorističkom grupom u Sjedinjenim Državama i Kanadi. Na snimku, vođa RIM-a, Denis Gariev, puca iz pištolja i hvali se da godišnje podučava skoro 1.000 Rusa u centru za obuku pokreta.

Dan nakon što je Srpska akcija objavila taj video, Knežević se pojavio na konferenciji za novinare u Sankt Peterburgu. Sa njim je bio i Aleksandar Lisov, šef “srpsko-ruskog kulturno-informativnog centra” optužen za pretnje antiputinovskim Rusima koji žive u Srbiji, kao i aktivista Mlade garde, omladinskog krila Putinove političke partije Jedinstvena Rusija.

Fokus interesovanja Guardianovog novinara nije bio šta je Knežević rekao na ovoj konferenciji za novinare, već gdje se ona odvijala – pres centar Patriot Media Group, medijskog konglomerata čiji upravni odbor vodi Prigožin. Patriot Media Group bila je jedna od tri medijske organizacije za koje je Narodna patrola tvrdila da ih je pozvala u Rusiju (druge su uključivale zloglasni ruski državni medij RT – za koji je Knežević dao studijski intervju – i prokremljanski tabloid Komsomolskaya Pravda). n

Prigožin je čovjek kojeg u Bellingcatu, nažalost, dobro poznajemo. On je bivši osuđenik i Putinov povjerenik koji podliježe američkim sankcijama i traži ga FBI zbog njegove navodne uloge u ruskom miješanju u izbore 2016. godine. On je zaradio milijarde dolara od ruskih državnih ugovora i navodno kontrolira Wagner, privatnu vojnu kompaniju povezanu s brojnim navodnim ratnim zločinima u Africi i Ukrajini.

Bila bi greška ignorisati odnose srpske krajnje desnice i Rusije kao besmislene ili nedostojne dalje pažnje. Organizacije za ljudska prava upozorile su ranije ove godine da je ekstremizam krajnje desnice u Srbiji u porastu; Evroprajd, međunarodni LGBT događaj koji bi trebalo da se održi u Beogradu ovog mjeseca, suočio se sa nizom nasilnih prijetnji krajnje desnice, a predsjednik Srbije Aleksandar Vučić najavio je da će biti otkazan. U susjednoj Bosni i Hercegovini, u kojoj nacionalističke tenzije prijete da rasture zemlju, u oktobru su izbori.

Crna Gora, koja se od Srbije odvojila 2006. godine, uskoro bi takođe mogla imati nove izbore. Zemlju i dalje muče sporovi oko njenog nacionalnog identiteta, između Crnogoraca koji su više nastrojeni za nezavisnost i samoidentifikovanih Srba koji žele bliže odnose sa susjednom Srbijom. Tenzije sa Kosovom, koje je proglasilo nezavisnost od Srbije 2008. godine i u kojem živi malobrojna srpska manjina, i dalje su najveća žarišta u regionu. Tajming je, nažalost, taman za krajnju desnicu Srbije da izazove probleme ako to želi – a imaju prijatelje u Rusiji da im pomognu. Prije 3 dana

Rusija je već počela da pomaže. Dokumentarac na engleskom jeziku koji je nedavno emitovan na RT-u dao je platformu Kneževiću i drugim srpskim ekstremno desničarskim ličnostima da neosporno iznesu svoje stavove. “Kao što Rusija oslobađa ruski svet denacizacijom i demilitarizacijom”, kaže Miša Vacić, ličnost krajnje desnice za koju se dugo tvrdi da je povezana sa Vučićem i njegovom vladajućom Srpskom naprednom strankom, “i mi Srbi imamo pravo, kroz specijalne operacije, da stvorimo svoj srpski svet”.

“Ignorišemo krajnju desnicu na Balkanu na našu opasnost. Njihove ideologije su zasnovane na istim ogorčenjima i pritužbama koje su izazvale ratove za raspad Jugoslavije 1990-ih, ali su sada pronašli više ljudi širom svijeta, uključujući Rusiju, spremnih da ih ohrabre i podrže. Ne bi bilo prvi put – američki State Department tvrdi u nedavno deklasifikovanoj depeši da je Rusija potrošila 300 miliona dolara od 2014. da pokuša da utiče na političare i druge širom svijeta, uključujući i Balkan. Rusija možda nije zapalila ovaj požar, ali je više nego sretna što može pomoći da se potpali”, zaključuje Michael Colborn u analizi za The Guardian.