Istorija, historija, povijest u Bosni i Hercegovini ili Schmidt je potpuno u pravu

Prije neki dan Christian Schmidt, za neke Visoki predstavnik, za druge samo turista, na komemoraciji u Potočarima je kazao “da je problematično što djeca u Republici Srpskoj i djeca u Federaciji imaju različite nastavne programe kada je istorija u pitanju i dodao da će se dodatno angažovati po tom pitanju”.

S obzirom da se radi o njemačkom “turisti”, reakcija u Republici Srpskoj, je više nego burna, što ukazuje da ovog turistu shvaćaju više nego ozbiljno.

Ali to nije ni važno, hajde da vidimo šta se stvarno uči o 90-im u školama u BiH.

Prva je počela Federacija BiH?

Parlamentarna skupština Vijeća Evrope 2000. godine sugerisala je Bosni i Hercegovini da se privremeno obustavi podučavanje djece o periodu od 1992. do 1995. godine, dok se ne utvrdi zajednički pristup izučavanju ovog perioda u školi. Preporuka se formalno poštovala do 2018. godine, a onda su u okviru predmeta Istorija počele da se uvode teme koje se tiču rata iz 90-ih. Prvo u nastavni program u Kantonu Sarajevo u školskoj 2017/2018. godini, dok su materijali pripremljeni za to publikovani u januaru 2018. godine, na pr. „Opsada Sarajeva- vojno-politički aspketi“, „Etničko čišćenje, ratni zločini i zločini protiv čovječnosti počinjeni u BiH 1992–1995. g.” i „Genocid u Srebrenici”. Potom su u školskoj 2018/2019 te teme uvedene i u ostalim kantonima koji izvode nastavu po nastavnom programu na bosanskom jeziku. Ni Republika Srpska nije oklijevala, pa je nastavni program izmjenjen za 2018/2019. kada su uvedene teme o ratu 1992–1995, „Građanski rat u Bosni i Hercegovini (1992–1995)“, „Stvaranje Republike Srpske” i „Republika Srpska u dejtonskoj Bosni i Hercegovini” (Fortić Plasto, 2019).

Istorija za bošnjačku djecu

Kada se gvori o karakteru rata u BiH bošnjačka djeca uče da je na BiH izvršena agresija. Kada se govori o zločinima obrađeni su pojmovi etničkog čišćenja, koncentracionih logora, granatiranja Sarajeva i Tuzle, te genocida u Srebrenici. Spominju se i UN zaštićene zone. Selektivno se pristupa navođenju činjenica, tj. namjernog prešućivanja činjenice da etničko čišćenje nije provođeno samo od strane srpskog naroda, te izbjegavanja navođenja logora u kojima su Srbi i Hrvati zatvarani od strane Bošnjaka. U istoriji na bosanskom jeziku Izetbegović je spomenut kao prvi predsjednik Predsjedništva samostalne Bosne i Hercegovine.

Istorija za hrvatsku djecu

Na BiH je izvršena agresija uče mladi Hrvati u BiH, ali je interesantno da se agresija Hrvatske nigdje ne spominje. Udžbenik po nastavnom planu i programu na hrvatskom jeziku ne spominje zločine niti koncentracione logore. Na jednom mjestu spominje se raseljavanje stanovništva. Velika su pažnja i broj nastavnih jedinica posvećeni temi rata u Hrvatskoj u odnosu na rat u Bosni i Hercegovini. Domovinski rat predstavljen afirmativno i indirektno se veliča, što se svakako može pripisati poziciji pobjednika te samom pobjedom koja je donijela tako dugo sanjanu državnu nezavisnost. O dešavanjima u Srebrenici i Žepi se govori veoma neodređeno, bez navođenja detalja, kvalifikacije zločina kao genocida, pojašnjenja ko su žrtve, pred kojim tijelom su podnesene optužnice i sl. Krivica se značajnim dijelom pripisuje i međunarodnoj zajednici.

Istorija za srpsku djecu

Istoriji u Republici Srpskoj ne spominje agresiju na BiH već isključivo govore o građanskom ratu. U udžbeniku Republike Srpske pitanje zločina ne problematizuje se posebno u lekciji koja govori o ratu u Bosni i Hercegovini 1992–1995. Mjesta stradanja i izvršenja najtežih ratnih zločina i zločina protiv čovječnosti samo su nabrojana bez elaboracije ko ih je počinio i ko je u zločinu stradao. Nijednim slovom ne spominje se ono što se u Srebrenici i Žepi dogodilo. Zločin genocida se ne spominje. Koncentracioni logori se ne spominju. U udžbeniku na srpskom jeziku Alija Izetbegović se spominje kao vođa Muslimana koji je odgovoran za povlačenje pristanka na Kutiljerov plan, a uz njegovu fotografiju u okviru lekcije opisan je kao pravnik, islamski teolog i političar. Spomenuto je to da je u mladosti bio aktivan u prohitlerovskoj organizaciji „Mladi muslimani“ zbog čega je robijao poslije Drugog svjetskog rata. Spomenuto je i da je napisao Islamsku deklaraciju u kojoj se založio za državu zasnovanu na Kuranu, zbog čega su ga komunističke vlasti ponovo osudile. Osnivač je Stranke demokratske akcije. U udženiku iz Republike Srpske pored Izetbegovića, date su i biografije Tuđmana, Karažića, Mladića i Miloševića. U biografijama Izetbegovića i Tuđmana istaknuta je njihova zatvorska prošlost te je potencirana njihova negativna uloga spram prošlog sistema i srpskog naroda. Suprotno tome, dva srpska političara i general, koji su optuženi zločinci, a dvojica i prvostepeno osuđeni, prikazani su u pozitivnijem svjetlu. Istaknuto je da su vlasti Srbije izručile Karadžića i Mladića Međunarodnim krivičnom sudu u Hagu bez navođenja zbog čega su tamo. Prvostepene presude koje su izrečene 2016. i 2017. godine pred sudom se uopšte ne spominju. Interesantno je da se žrtve skoro upšte ne spominju u analiziranim istorijama.

Radi Šmite nešto

Sasvim je jasno da djeca u BiH uče tri potpuno različite istorije poslednjeg rata. Sasvim je jasno da su te istorije kontaminirane politikom i nacionalizmom. Sasvim je jasno da te istorije nisu u funkciji pomirenja i suživota, već da bi produbile podjele i mržnju. Sasvim je jasno da ovakve istorije odgovaraju domaćim političarima. Sasvim je jasno da domaći prosvjetni radnici i istoričari ne žele ili ne mogu da bilo šta urade po tom pitanju.

Ako su ovi zaključci gore tačni, a misim da jesu, onda je sasvim jasno da se nešto mora preduzeti, jer je istorija koju uče mladi u BiH postala alat za rasturanje ove države.

Zato, Christiane Schmidte, vrijeme je da se preduzme nešto, vrijeme je za pisanje jedne istorije 90-ih, ma koliko to bilo bolno za „prave“ Srbe, Hrvate i Bošnjake.

Fokus.ba