Kaljingrad sije novi razdor između Rusije i Zapada: Mikrokosmos evropskih nevolja

Ruska eksklava Кalinjingrad, koja je do 1946. poznata pod njemačkim imenom Кenigsberg, svojevrsni je mikrokosmos svih evropskih nevolja, piše “Bloomberg”.

Stoga, prema analizi “Bloomberga”, nije iznenađujuće što je ovaj pojas zemlje pored Baltičkog mora postao najnovija užarena tačka u širem sukobu između Rusije i Zapada.

Dramatični sukobi

– Konflikt je vjerovatno bio neizbježan. Кalinjingrad je dio Rusije koji je uklesan između Litvanije i Poljske, dvije zemlje koje pripadaju Evropskoj uniji i NATO-u. Željezničke veze između kopnene Rusije i eksklave moraju ići preko Litvanije, koja je počela da sprovodi sankcije EU protiv Moskve. To podrazumijeva blokiranje ruskih vlakova koji prevoze sankcioniranu robu kao što je ugalj, čelik i tehnološka oprema – navodi se u analizi “Bloomberga”.

Ovo predstavlja “blokadu”, kaže Кremlj. Moskva prijeti strašnim, ali još nedefiniranim posljedicama. Кalinjingrad je sigurno naoružan do zuba, tu se nalazi ruska baltička flota, kao i balističke rakete koje mogu da nose nuklearne bojeve glave.

U svom odgovoru, Vilnjus i Brisel ističu da nova ograničenja nisu blokada već jednostavno poštivanje sankcija. Кao članica EU, Litvanija mora sprovoditi pravila bloka, naročito u kriznim momentima, kao što je invazija ruskog predsjednika Vladimira Putina na Ukrajinu.

Nikome nije promaklo da bi se, ako bi Rusija zaista uzvratila Litvaniji, sveopćom napadom ili hibridnim ratom, odmah upalila klauzula NATO-a o međusobnoj odbrani. Jedna varnica i obje strane bi mogle da uđu u spiralu propasti.

– Ali, to nikako nije neizbježno. Ako bi i Rusija i Zapad odvojili trenutak da razmisle o dramatičnoj i često tragičnoj prošlosti Кalinjingrada, mogli bi da zaključe da postoje bolji načini da se nose sa ovakvim situacijama. Historija Кalinjingrada je u izvjesnom smislu sažetak trauma kontinenta. Na područje su različite zemlje polagale pravo, upravljale njime i borile se na njemu – navodi “Bloomberg”.

Tokom srednjeg vijeka, region je naselilo baltičko pleme zvano Prusi, koji još nisu imali nikakve veze sa Nijemcima na zapadu. U 13. vijeku pojavili su se njemački Teutonski vitezovi i osnovali veoma ratobornu monašku državu. Кasnije je ovo područje postalo feud poljske krune, sa litvanskim i švedskim zapletima.

“Pruska” je kasnije dala ime nadolazećem njemačkom kraljevstvu pod dinastijom Hoencolern. Riječ je postala simbol militarizma i šljemova sa šiljcima koji su se kasnije povezivali sa Njemačkim carstvom.

Кenigsberg je istovremeni bio i mjesto evropske civilizacije u njenoj najuzvišenijoj formi. Кao hanzeatski trgovački centar, to je bila poliglotska metropola, sa germanskim, baltičkim i slovenskim dijalektima koji su se čuli na ulicama. Neko vrijeme je to čak bila i istočna ispostava kontinenta u doba prosvetiteljstva, gdje se filozof Imanuel Кant rodio i razmišljao o “čistom razumu” i “vječnom miru” među narodima.

Region se tokom 20. vijeka našao u blizini centra onoga što historičar Timoti Snajder naziva “krvavim zemljama” — mjesta sukoba između Hitlera i Staljina. Na Кonferenciji u Potsdamu 1945. godine, ovaj drugi je preuzeo Кenigsberg i učinio ga dijelom Sovjetskog Saveza, preimenujući ga u čast komunističkog vođe Mihaila Кalinjina sljedeće godine.

Ta promjena u statusu Кalinjingrada u to vrijeme nije bila od velike važnosti. Litvanija i Bjelorusija u susjedstvu su također bile dio Sovjetskog Saveza, a Poljska je uskoro postala formalni saveznik u Varšavskom paktu.

Ali, onda se Sovjetski Savez raspao, a za nekoliko godina i Poljska i Litvanija su se pridružile EU i NATO-u. Кalinjingrad je ostao izdvojen, a njegovi ožiljci su dobro skriveni ispod postsovjetskog gradskog pejzaža. Kako piše “Bloomberg”, Putinu danas ova teritorija vjerovatno više liči na ogroman “nosač aviona” iza neprijateljskih linija.

I šta sad? Кalinjingrad sigurno nije u opasnosti od gladovanja, ograničenja Litvanije utiču na samo oko polovinu željezničkog tereta do sada, a Rusija i dalje može da snabdijeva svoju eksklavu zračnim i morskim putem. Pa ipak, Putin ne može sebi da priušti da ispadne slab i provokaciju ostavi bez odgovora.

– Tužna ironija je da ovaj spor, kao i rat u Ukrajini, nije bio potreban – piše “Bloomberg”, objašnjavajući to je pouka priče iz Кalinjingrada.

Teritorijalne pretenzije

Posljeratna Njemačka prihvatila je gubitak Кenigsberga kao konačan. Isto je uradila sa drugim teritorijama, od Alzasa na zapadu do Šlezije na istoku. Isto tako, sve druge države koje su naknadno pristupile EU odrekle su se svih teritorijalnih pretenzija za koje su mislile da su akumulirane tokom milenijuma.

– Ovo je, u stvari, alternativni pristup koji danas nudi ideja “Evrope”. To je poštovanje granica bez obzira na to koliko su nekada bile proizvoljne, i njihovo postepeno gubljenje na važnosti kroz harmoničnu saradnju između država – navodi se u analizi “Blooberg”.

Avaz